17 περαιώσεις και ρυθμίσεις οφειλών σε 45 χρόνια

Από τη μόδα των περαιώσεων των ανέλεγκτων χρήσεων, πολύ γρήγορα οι κυβερνήσεις πέρασαν στις ρυθμίσεις ληξιπρόθεσμων οφειλών. Και παρά το γεγονός ότι από την εποχή των μνημονίων οι θεσμοί με τον πλέον εμφατικό τρόπο δήλωναν αντίθετοι σε ρυθμίσεις οποιουδήποτε τύπου οφειλών, οι κυβερνήσεις κατάφερναν να τις περάσουν, δημιουργώντας έντονες αντιδράσεις και προκαλώντας την μήνιν των δανειστών, που συνήθως ζητούσαν αντίμετρα για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων. Η εξέλιξη αυτή οδηγούσε σε νέους φόρους και περιστολή δαπανών, κυρίως μέσω της μείωσης μισθών, συντάξεων, φοροαπαλλαγών και επιδομάτων. Βέβαια, οι κυβερνήσεις ισχυρίζονταν για την υπεράσπιση των θέσεών τους και την αντίκρουση των επιχειρημάτων των δανειστών, ότι θα εισπραχθούν επιπλέον έσοδα μέσω του περιορισμού της φοροδιαφυγής.

Ωστόσο, τα χρόνια των μνημονίων η φοροδιαφυγή γιγαντώθηκε, το κύμα ή κίνημα «Δεν πληρώνω» επίσης, με αποτέλεσμα τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο από τα 34 δισ. ευρώ το 2010 να ξεπερνούν σήμερα τα 113 δισ.

Οι πολιτικές μείωσης της φορολογίας για τα χαμηλά εισοδήματα, προς άγραν κυρίως ψήφων, λειτούργησαν ευεργετικά για τους φοροδιαφεύγοντες. Το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων φορολογουμένων δηλώνει εισοδήματα έως 10.000 ευρώ, τη στιγμή που τα στατιστικά στοιχεία έδειχναν και δείχνουν ακόμη ότι το συνολικό δηλωθέν εισόδημα αποτελεί τα 2/3 της ιδιωτικής κατανάλωσης.

Παρά το γεγονός ότι η πανδημική κρίση έδειξε ότι μπορούμε και αλλιώς, –και συγκεκριμένα να λειτουργούμε μέσω καρτών και e-banking στις συναλλαγές μας– ωστόσο υπάρχουν και σήμερα στελέχη του οικονομικού επιτελείου που αντιδρούν στην υποχρεωτική επέκταση των POS σε όλα τα επαγγέλματα και στη μείωση των συναλλαγών με μετρητά κάτω από 500 ευρώ.

Τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο, από τα 34 δισ. ευρώ το 2010, ξεπερνούν σήμερα τα 113 δισ. ευρώ.

Είναι ενδεικτικό ότι σήμερα πολλοί πολίτες αγοράζουν ακίνητα με μετρητά. Δηλαδή, η συνολική αξία ενός ακινήτου που μπορεί να κοστίζει 250.000 ευρώ πληρώνεται στο σύνολό της σε μετρητά. Το ίδιο συμβαίνει σε ορισμένες περιπτώσεις και με αγορές αυτοκινήτων. Το ποσό τοις μετρητοίς και με μετρητά.

Την ίδια στιγμή και ενώ η φοροδιαφυγή στους αυτοαπασχολούμενους και τους ελεύθερους επαγγελματίες οργιάζει (η αλήθεια είναι ότι τιθασεύθηκε στην εστίαση), η κυβέρνηση έβγαλε από τη φαρέτρα της μία ακόμη ρύθμιση οφειλών. Μία ρύθμιση για τα χρέη που δημιουργήθηκαν στην ενεργειακή κρίση από τον Νοέμβριο του 2021 μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2023. Απαραίτητη προϋπόθεση ένταξης στη ρύθμιση είναι ο οφειλέτης να είναι συνεπής στις δόσεις. Και εάν στο μεσοδιάστημα δημιούργησε νέα χρέη, αυτά να ενταχθούν στη νέα ρύθμιση των 36-72 δόσεων. Παράλληλα όμως δίνεται και η ευκαιρία σε όσους έχουν χάσει κάποια από τις παλαιές ρυθμίσεις των 72 ή 120 δόσεων, ανεξαρτήτως του πότε απολέσθηκαν, να επανενταχθούν, με μοναδική υποχρέωση πληρωμής δύο δόσεων εφάπαξ. Μάλιστα δίνεται και περιθώριο άνω των πέντε μηνών (τέλη Ιουλίου) για την επανένταξή τους στη ρύθμιση.

Το μήνυμα…

Ολες αυτές οι κινήσεις δίνουν ένα σαφές μήνυμα σε αυτούς που δεν έχουν χρέη στην εφορία και πληρώνουν κανονικά τις υποχρεώσεις τους. Το μήνυμα είναι ότι και απλήρωτους να αφήσεις τους φόρους σου, κάποια στιγμή θα δικαιωθείς!

Βέβαια, υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις φορολογουμένων, που πραγματικά αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Σε αυτούς θα έπρεπε να απευθύνεται μια νέα ρύθμιση ή η δυνατότητα επανένταξης και όχι γενικευμένα και ακρίτως σε όλους τους οφειλέτες.

Χωρίς τέλος οι δόσεις αποπληρωμής

Για την ιστορία, οι πρώτες ρυθμίσεις έγιναν την εποχή των μνημονίων επί υπουργίας Γ. Στουρνάρα και γενικού γραμματέα Δημοσίων Εσόδων Χ. Θεοχάρη, υπό αυστηρές όμως προϋποθέσεις. Ειδικότερα:

• Το 2013 δημιουργείται νέα πάγια ρύθμιση οφειλών. Η νέα ρύθμιση έγινε με όρους που συμφωνήθηκαν με τους δανειστές. Συγκεκριμένα, για οφειλές έως 5.000 ευρώ ο αριθμός των δόσεων είχε καθοριστεί βάσει της αίτησης, με κατώτερο όριο υποβολής τα 50 ευρώ τον μήνα. Ομως από 5.000 ευρώ έως 50.000 ευρώ οι οφειλέτες θα έπρεπε να δώσουν λεπτομερείς πληροφορίες για το εισόδημα και την ακίνητη περιουσία τους. Για οφειλές μάλιστα από 50.000 ευρώ μέχρι 150.000 ευρώ ήταν υποχρεωμένοι να καταθέτουν βεβαίωση από ανεξάρτητο φορέα, ενώ για υψηλότερες οφειλές ζητούνταν εγγυήσεις ή εμπράγματες εξασφαλίσεις από τρίτο εκτιμητή.

• Το 2015 η αναπληρώτρια υπουργός Οικονομικών Ν. Βαλαβάνη θέσπισε ρύθμιση 100 δόσεων, η μεγαλύτερη που είχε γίνει μέχρι τότε, στην οποία εντάχθηκαν περισσότεροι από 770.000 οφειλέτες, ρυθμίζοντας περισσότερα από 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ.

• Λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα τον Μάιο του 2019, η υφυπουργός Κ. Παπανάτσιου προχώρησε σε νέα ρύθμιση, αυτή τη φορά 120 δόσεων.

Η πρώτη φορά που συναντάται στην Ελλάδα περαίωση είναι το 1978, από τον υπουργό Οικονομικών Θανάση Κανελλόπουλο. Εκτοτε πραγματοποιήθηκαν ακόμη 10 περαιώσεις, με την τελευταία να γίνεται επί υπουργίας Γ. Βαρουφάκη.

Η ρύθμιση βελτιώθηκε (εντάχθηκαν και επιχειρήσεις) με την ανάληψη της διακυβέρνησης από τη Ν.Δ. Ο υπουργός Οικονομικών Χρ. Σταϊκούρας κατέθεσε στη Βουλή το ίδιο έτος τη βελτιωμένη ρύθμιση οφειλών σε 120 δόσεις στην οποία εντάχθηκαν πλέον των 660.000 οφειλετών, με το ρυθμισμένο ποσό να φθάνει τα 6,5 δισ. ευρώ. Η ρύθμιση των 120 δόσεων αφορούσε μισθωτούς, συνταξιούχους, επιτηδευματίες που έκλεισαν τα μπλοκάκια τους, ανέργους, αγρότες ειδικού καθεστώτος και επιχειρήσεις με χρέη (βασική οφειλή έως 1 εκατομμύριο ευρώ). Αντίστοιχες ρυθμίσεις όλα αυτά τα χρόνια θεσπίζονταν και για τα ταμεία.

• Τον Σεπτέμβριο του 2021 δόθηκε η δυνατότητα να επανενταχθούν στις ρυθμίσεις των 100 και 120 δόσεων στους φορολογουμένους που επλήγησαν από την πανδημία και τέθηκαν εκτός αυτών των ρυθμίσεων από 1.3.2020 έως και 31.7.2021.

• Το 2022 θεσπίστηκε νέα ρύθμιση για τα χρέη της πανδημίας σε 36-72 δόσεις. Το ποσό που αποπληρώνεται μέσω της ειδικής αυτής ρύθμισης ανέρχεται σήμερα στο 1 δισεκατομμύριο ευρώ.

• Στις 15 Φεβρουαρίου ανακοινώθηκε η επανένταξη στη ρύθμιση των 72-120 δόσεων όσων τις έχασαν από τότε που θεσμοθετήθηκαν. Δυνητικά μπορούν να επανενταχθούν 200.000 οφειλέτες.

• Επίσης στις 15 Φεβρουαρίου ανακοινώθηκε νέα ρύθμιση 36-72 δόσεων για τα χρέη της ενεργειακής κρίσης. Στη ρύθμιση μπορούν να μπουν συνεπείς οφειλέτες που δημιούργησαν νέα χρέη από τον Νοέμβριο του 2021 έως και την 1η Φεβρουαρίου 2023.   

Η επισήμανση

Παλαιό κυβερνητικό στέλεχος με θητεία στο υπουργείο Οικονομικών αναφέρει ότι σε όλες αυτές τις ρυθμίσεις υπάρχει ένα κοινό. Το κοινό είναι οι οφειλέτες που ανακυκλώνονται από τη μια ρύθμιση στην άλλη. Ουσιαστικά οι ρυθμίσεις γίνονται για τους ίδιους οφειλέτες. 

Θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον εάν η φορολογική διοίκηση είχε τα ποιοτικά στοιχεία των οφειλετών του Δημοσίου (φαντάζει περίεργο την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και των αυτόματων διασταυρώσεων να μην υπάρχουν). 

Δηλαδή, για παράδειγμα, πόσοι είναι ελεύθεροι επαγγελματίες, από ποιους κλάδους, τα δηλωθέντα εισοδήματά τους, τα επιδόματα που λαμβάνουν και τις κρατικές επιχορηγήσεις που τυχόν έχουν λάβει.     

Οι πρώτες διευκολύνσεις ξεκίνησαν το 1978

Για πολλά χρόνια οι κυβερνήσεις είχαν στη φαρέτρα τους για την άντληση εσόδων τις περαιώσεις. Κλείσιμο βιβλίων χωρίς έλεγχο και πληρωμή ενός ποσού στο Δημόσιο. Η πρώτη φορά που συναντάται στην Ελλάδα περαίωση είναι το 1978 από τον υπουργό Οικονομικών Θανάση Κανελλόπουλο. Εκτοτε πραγματοποιήθηκαν ακόμη 10 περαιώσεις, με την τελευταία να γίνεται επί υπουργίας Γ. Βαρουφάκη. Στην περαίωση του 2016 κλήθηκαν οι φορολογούμενοι να αποκαλύψουν οικειοθελώς αδήλωτα εισοδήματα και να πληρώσουν έναν φόρο και επί της ουσίας να τα νομιμοποιήσουν!  

1. Η ιστορία των ανέλεγκτων χρήσεων ξεκινάει το 1978, με τον τότε υπουργό Οικονομικών να παρατείνει τη ρύθμιση μέχρι και το 1981. Στην «Καθημερινή» της 22ας Ιουνίου 1978 αναφέρεται ότι: «Τακτοποιούνται όλες οι εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις και παρέχονται διευκολύνσεις στους φορολογουμένους να εξοφλήσουν τις οφειλές… Ο φόρος, το τέλος ή η εισφορά που θα προκύψουν μετά τις τακτοποιήσεις αυτές θα καταβληθούν από τους υπόχρεους σε 10 ίσες μηνιαίες δόσεις από τις οποίες η πρώτη είναι πληρωτέα στον επόμενο από τη βεβαίωση μήνα. Οσοι εξοφλούν μέσα στην προθεσμία καταβολής της πρώτης δόσης ολόκληρο το ποσό θα έχουν έκπτωση 10%».

2. Η επόμενη ρύθμιση έρχεται το 1988 επί υπουργίας Δημήτρη Τσοβόλα. Ο τότε υπουργός Οικονομικών παρείχε τη δυνατότητα σε επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες να περαιώσουν τις ανέλεγκτες χρήσεις εισπράττοντας σημαντικά έσοδα για το ελληνικό Δημόσιο.

3. Με την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από τη Νέα Δημοκρατία ο υπουργός Οικονομικών Ι. Παλαιοκρασσάς έδωσε τη δυνατότητα σε όλες τις επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως ακαθαρίστων εσόδων, να κλείσουν τα βιβλία τους.

4. Το 1994 έγινε η πιο επιτυχημένη περαίωση όπου το Δημόσιο εισέπραξε το ποσό των 450 δισ. δρχ. Αν και η ρύθμιση κρίθηκε εν συνεχεία αντισυνταγματική (διότι λεπτομέρειες της περαίωσης δόθηκαν με υπουργική απόφαση και όχι με νόμο) ουδείς κίνησε διαδικασίες για επιστροφή χρημάτων, ενώ ταυτόχρονα οι υποθέσεις αυτές περαιώθηκαν οριστικά.

5. Επί υπουργίας Νίκου Χριστοδουλάκη έγιναν δύο περαιώσεις. Αν και ονομάσθηκαν «συνάφεια», είχαν ακριβώς το ίδιο νόημα, το κλείσιμο των ανέλεγκτων χρήσεων. Ο υφυπουργός Οικονομικών Απόστολος Φωτιάδης το 2002 προχώρησε σε ρύθμιση που προέβλεπε το κλείσιμο των χρήσεων της περιόδου 1999-2001.

6. Η δεύτερη ρύθμιση που έγινε στο τέλος του 2002 προέβλεπε το κλείσιμο των χρήσεων της περιόδου 1993-1998.

7. Το 2004, επί υπουργίας Γ. Αλογοσκούφη, έγινε η έβδομη περαίωση στην οποία μπορούσαν να ενταχθούν επιχειρήσεις με ακαθάριστα έσοδα έως 8,8 εκατ. ευρώ. Η ρύθμιση αφορούσε τις ανέλεγκτες υποθέσεις της περιόδου 1998-2003.

8. Τέσσερα χρόνια μετά, ο κ. Αλογοσκούφης θεσπίζει νέα ρύθμιση για τις ανέλεγκτες υποθέσεις της περιόδου 2000-2006.

9. Αν και ο υπουργός Ι. Παπα-θανασίου δεν συνέταξε νέα ρύθμιση, ωστόσο αναβίωσε τη ρύθμιση του προκατόχου του και ζητούσε από τις επιχειρήσεις που δεν είχαν υπαχθεί να το πράξουν μέχρι τον Ιούνιο του 2009.

10. Στην περαίωση του 2010 (υπουργός Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου) έκλεισαν οι ανέλεγκτες χρήσεις της δεκαετίας 2000-2009.

11. Θεσπίστηκε νέου τύπου περαίωση. Κλήθηκαν όσοι είχαν αποκρύψει φορολογητέα ύλη ή είχαν εισοδήματα αδήλωτα στο εξωτερικό να τα δηλώσουν για να τα σώσουν. Ωστόσο, ο ελεγκτικός μηχανισμός έστελνε λίγο πριν λήξει η προθεσμία υπαγωγής στη ρύθμιση αυτή σημειώματα σε όσους είχε εκδοθεί εντολή ελέγχου προκειμένου να δηλώσουν φορολογητέα ύλη που είχαν εντοπίσει πληρώνοντας το αναλογούν τίμημα χωρίς πρόστιμα και ποινικές ευθύνες.